Διασχίζοντας τα δρομάκια (μαλτεζικά: triq, αραβικά:طَرِيق - ṭarīq) των οικισμών της Μάλτας, και ψηλαφώντας τις γωνιές των κτιρίων, ο επισκέπτης γρήγορα αντιλαμβάνεται την ισχυρή παρουσία του χαρακτηριστικότερου δομικού υλικού: του Μαλτέζικου ασβεστόλιθου. Οικοδομημένες από τον ασβεστόλιθο κατά το ισόδομο σύστημα, είναι οι προσόψεις των περισσότερων κτιρίων όλων των σημαντικών οικισμών (Valetta, Mdina, Marsaxlokk, Victoria στο Gozo). Ο πορώδης ασβεστόλιθος αποτελεί υλικό εύκολο στη λάξευση, ωστόσο παρουσιάζει ευπάθεια στην επίδραση των εξωτερικών συνθηκών, στις οποίες και παραμένει συνεχώς εκτεθειμένο (λ.χ. υγρασία, αιολική διάβρωση, άλατα).

Οι ξύλινοι εξώστες (gallarija)

Στα τεράστια πώρινα μέτωπα των εν σειρά δομημένων κτιρίων της Μάλτας, δεσπόζουν πολύχρωμοι, ξύλινοι εξώστες (gallarija). Οι περίτεχνοι αυτοί εξώστες αντλούν τις καταβολές τους από κλειστές αρχιτεκτονικές προεξοχές της αραβικής αρχιτεκτονικής, που διαμορφώνονταν από ελαφρά ξύλινα πετάσματα (mashrabiya). Οι ξύλινες κατασκευές εδράζονται σε λίθινα φουρούσια (saljaturi), που φέρουν ισχυρές λιθόπλακες. Οι εξώστες παρουσιάζουν μια συμπαγή κατώτερη ζώνη με ξύλινο στηθαίο, ενώ η ανώτερη ζώνη διαμορφώνεται από ανακλινόμενα υαλοστάσια, τα οποία επιτρέπουν την κατόπτευση του δρόμου, καθώς και τον ηλιασμό – αερισμό του εσωτερικού χώρου.

Η χρήση των gallariji γενικεύτηκε κατά τον 18ο αιώνα, παράλληλα με τη διάδοση του μπαρόκ. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, έγιναν μεταγενέστερες κατασκευές ΄ξύλινων εξωστών στις προσόψεις, οι οποίες ντύνουν προϋφιστάμενα ανοικτά μπαλόνια. Μπορεί κανείς να τις εντοπίσει παρατηρώντας λεπτομέρειες προσαρμογής των gallarija στα υφιστάμενα ανοίγματα (κατασκευαστικοί αρμοί, συναρμογές, περασιές, διάταξη φουρουσιών, κ.ά.).

Θυρώματα και εξαρτήματα

Η επιμέλεια της κατασκευής αποτυπώνεται και στην επεξεργασία αντικειμένων μικρής κλίμακας: στα εξαιρετικής τέχνης θυρώματα και τα μεταλλικά εξαρτήματα των κτιρίων. Τα ρόπτρα (ħabbata), τα πόμολα (pum), είναι κατασκευές χειροποίητες από χυτοσίδηρο ή ορείχαλκο, που αντιμετωπίζονται ως γλυπτικά αντικείμενα και αντλούν τις μορφές τους από θαλάσσια θέματα. Παρουσιάζουν εκπληκτική μορφολογική ποικιλία και αποτελούν μαρτυρίες της διακοσμητικής αναζήτησης των τεχνιτών της εποχής. Απομιμήσεις τους συναντά κανείς και σε άλλες αστικές περιοχές της Μεσογείου.

Οροφές από λιθόπλακες

Σε μεγάλο αριθμό κατοικιών της Μάλτας παρουσιάζεται ένα ιδιαίτερο σύστημα διαμόρφωσης οροφών, από μεγάλες, ορθογωνισμένες λιθόπλακες (xorok tal-qasba). Τα άκρα των πλακών εδράζονται αξονικά στη διατομή ξύλινων δοκών, στερεωμένων στη διατομή των τοιχοποιιών.

Σε άλλες περιπτώσεις, οι λιθόπλακες της οροφής υποστηρίζονται από λίθινες καμάρες (hnejiet) ή από μεταλλικές δοκούς, οι οποίες μεταβιβάζουν τα ισχυρά φορτία των πατωμάτων αυτών, στις φέρουσες τοιχοποιίες.

Culture Malta, Maltese Houses of Character (ηλεκτρονικό)

Culture Malta, Mysteries Of the Maltese ‘Gallarija’ (ηλεκτρονικό)

Diana Iskander, Features of Traditional Maltese Houses (ηλεκτρονικό)

-

Γεωργίου Μ., Αρίστη Ζαγορίου, Μάρτιος 2024 (επίσκεψη Απρίλιος 2022)