Άνω Γαρέφειο στην Αλμωπία Πέλλας

Το Άνω Γαρέφειο ή Άνω Γαρέφι βρίσκεται στην περιοχή της Αλμωπίας Πέλλας, στην ελληνική πλευρά του συνόρου μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας. Η παλαιά ονομασία του χωριού ήταν «Τσαρνέσοβο», τοπωνύμιο σλάβικης προέλευσης και το χωριό έχει κηρυχθεί προστατευόμενος, παραδοσιακός οικισμός.

Οι κατοικίες στο Άνω Γαρέφι Πέλλας αποτελούν δείγματα μακεδονίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, χαρακτηριστικής των αγροτικών περιοχών του βορειοελλαδικού χώρου του 19ου αιώνα. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι όλα τα παλαιά παραδοσιακά σπίτια του οικισμού που διασώζονται, ακολουθούν αυστηρά τον ίδιο κτιριακό τύπο: αυτόν της διώροφης πλατυμέτωπης κατοικίας με ξύλινο χαγιάτι.

Η τυπική κατοικία στο Άνω Γαρέφι

«Το σπίτι του καροποιού»

Εξωτερική όψη υφιστάμενης κατάστασης του "σπιτιού του καροποιού"

Το εν λόγω σπίτι αποτελεί τυπικό δείγμα παραδοσιακής μακεδονίτικης κατοικίας του οικισμού. Εισερχόμενοι στην αυλή του σπιτίου, εντοπίσαμε πολυάριθμες ρόδες κάρων καθώς και ταΐστρες αλόγων στο εσωτερικό του ισογείου, τα οποία μαρτυρούν το επάγγελμα του ιδιοκτήτη. Το ισόγειο χρησιμοποιούταν ως αποθήκη σιτηρών και εργαλείων, ενώ παράλληλα λειτουργούσε και ως στάβλος ζώων. Ο όροφος χρησιμοποιούταν για τις καθημερινές ασχολίες του νοικοκυριού και της αγροτικής παραγωγής, καθώς και τη διαμονή της οικογένειας. 

Οι περισσότεροι περιμετρικοί τοίχοι είναι λιθόκτιστοι με ξυλοδεσιές. Ξύλινα υποστυλώματα που πατούν σε ισχυρές πέτρες στο έδαφος, υποστηρίζουν την ξύλινη κατασκευή του υπερκείμενου πατώματος. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο της κατασκευής του πατώματος του ισογείου είναι η τοποθέτηση των δοκών σε διάταξη σχήματος Λ στις γωνίες, κατά τρόπο που να σχηματίζεται υποδοχή για τα υπερκείμενα τζάκια του ορόφου. Η πρόσβαση στον όροφο γίνεται με ξύλινο εξωτερικό κλιμακοστάσιο, το οποίο ως συνήθως βρίσκεται χωροθετημένο σε γωνία του χαγιατιού.

Στον όροφο, το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ο ευρύς εξώστης, η «πουλάτα», στην οποία στεγάζονταν όλες οι καθημερινές δραστηριότητες της οικογένειας. Στο χώρο αυτό γινόταν η προσωρινή αποθήκευση και ξήρανση των αγροτικών προϊόντων (κυρίως της πιπεριάς η οποία αποτελεί το βασικό προϊόν της περιοχής). Επιπλέον, στον ίδιο χώρο φιλοξενούνταν και όλες οι υπόλοιπες καθημερινές ασχολίες του νοικοκυριού, όπως η ύφανση στον αργαλειό, κ.ά. Ο εξώστης είχε το ίδιο εμβαδό περίπου με τα δωμάτια, τα οποία ήταν δύο ή τρία στον αριθμό, και αποτελούσε τον εξωτερικό - και μοναδικό - διάδρομο επικοινωνίας και πρόσβασης των δωματίων.

Σε κάθε δωμάτιο του ορόφου εντοπίζεται τζάκι τοποθετημένο στην πλάτη του εξωτερικού τοίχου, ενώ στη λιθοδομή του χαγιατιού είναι κτισμένος εξωτερικός φούρνος. Χαρακτηριστικό στοιχείο του εσωτερικού χώρου, ήταν το ξύλινο ράφι που διέτρεχε περιμετρικά τα δωμάτια. Η στέγη είναι τρίρριχτη, καθώς το σπίτι ενδεχομένως εφαπτόταν με άλλο κτίσμα, και διαθέτει κάλυψη από βυζαντινά κεραμίδια.

Ρόδες κάρων και ταϊστρες αλόγων, στοιχεία που μαρτυρούν το επάγγελμα του ιδιοκτήτη.